Карьер хөгжүүлэлт ба өөртөө дүн шинжилгээ хийх нь

Цахим Өртөө дээд сургуулийн Career Center-ийн нээлтийн үеэр оюутнуудад зориулж хийсэн нэг лекцийг Career Center-ийн залуус цаасан дээр (transcript) буулгажээ. Зарим оюутнуудын хүсэлтээр блогтоо тавилаа.

Өөрөө өөрийгөө таньж мэдэх нь

Миний нэг сайн үеэл дүү бий. Одоо 26 настай. 18-тайдаа ШУТИС-ын инженерийн ангид орсон. Тухайн ангидаа 2 жил сурсаны дараагаар, “би маркетингаар сурна” гээд МУИС руу шилжээд, 2 жил сураад 22-тойдоо төгссөн. Тэгээд тэр эхнэр авлаа. 3 жил гэртээ хүүхдээ хараад суусан. Эхнэр нь болохоор ажлаа хийгээд байдаг. 26 нас хүрсэн ч нэг ч удаа албан байгууллагад дорвитой ажиллаж үзээгүй байгаа юм. “Яагаад ийм юм болов оо” гээд би бодлоо. Өөртэй нь ч ярилцаж үзлээ. Нөхөр бол ерөнхийдөө багын бүрэг хүүхэд байсан. Цагаан сараар хүнд босч үнсүүлэхээс өөрөөр үг хэлдэггүй, хэтэрхий даруухан хүүхэд байсан. Түүн шиг сайн хүүхэд манай ах дүү нарт байхгүй, хүний хий гэсэн болгоныг л хийдэг. Ингээд тэр яагаад мэргэжилээрээ ажиллахгүй байгааг бодвол нөхөр ерөөсөө мэргэжлээ буруу сонгосон явдал байв. Анхнаасаа инженерийн ангиа дуусгах ёстой байжээ. Түүгээрээ сураад төгсөхийн оронд санаагаа хувиргасан. Маркетингаар онц дүнтэй МУИС-ыг төгссөн. Харин ажилд орж чаддаггүй. Түүний хийсэн том алдаа юу вэ? Яагаад олон жилийг алдсан бэ гэхээр өөрөө өөрийгөө таньж мэдээгүйд юм. “Сайн уу” гэж хэлээд байгууллага руу ороод явж чадахгүй хүн нэгт, ажил хайж чаддаггүй. Хоёрт, очоод компанийн бүтээгдэхүүн сурталчлаад, сурталчилгааны маркетингийн үйл ажиллагаанд оролцоод явах ямар ч боломжгүй байсан. Тэгэхээр ийм алдааг та бүхэн битгий гаргаасай гэж хүснэ.

Өөрийнхөө чаддаг, дуртай бас өөрийн тань зан чанар, чадварт тохирсон мэргэжлээр сурах хэрэгтэй. Одоо энэ залуу маань эрчим хүчний салбарт ажиллаж байна. Анхны мэргэжил нь угаасаа цахилгааны инженер мэргэжил байжээ.

Чиний хувьд үнэ цэнэтэй зүйл юу вэ?

Эхлээд өөрийнхөө сонирхол, гал эрмэлзлийг тодорхойлох ёстой. Юу хиймээр байгаа юм бэ? Энэ богинохон амьдралд чи юу хийж бүтээмээр байгаагаа сайн мэдэх хэрэгтэй.

Чи юуг value болгодог вэ? Ямар зүйлийг үнэ цэнэтэй гэж үздэгээ маш сайн ойлгох хэрэгтэй. Тулгатын номон дээр “value” гэдэг үгийн талаар бичсэн гоё хэсэг байдаг.
Японы нэгэн радиогоос судалгаа хийжээ. Орчин үед залуу гэр бүлийн салалт асар их болж байгаа гэнэ. Жаахан байж байгаад л салчихдаг. “Яагаад гэр бүлүүд салаад байна вэ? Ямар гэр бүл хамгийн урт хугацаанд оршин тогтнодог вэ?” гэсэн санал асуулгаар ижил value буюу ижил үнэлэмжтэй, амьдралаас ижил үнэ цэнийг хайдаг улсууд хамтдаа үлддэг гэсэн судалгааны дүн гарчээ. Жишээ нь кинон дээр гардаг. Дээрэмчин эрэгтэй, эмэгтэй нийлээд гэмт хэрэг хийгээд яваад байдаг. Тэр хоёрын value нь дээрэм хийх, хулгай хийх болохоор нийлээд явахад болж байгаа юм.

Ажил дээр ч гэсэн ижилхэн дүрэм үйлчилнэ. Боловсролын салбарт юм хийж бүтээе гэсэн зорилготой эсвэл хүмүүст туслая гэсэн бодолтой хүмүүс хамтдаа байдаг. Амьдралын хэв маяг бас байна. Олон улсаар аялах дуртай ч юм уу, орон нутагт ажиллах сонирхолтой ч юм уу, магадгүй сумын төвд очоод ажиллах сонирхолтой хүн та бүхний дунд байхыг үгүйсгэхгүй. Хүн хүний зорилго, үнэ цэнэ өөр шүү дээ.

Харин ажлаа яаж хайх вэ? Карьераа яаж эхлэх вэ?

Хамгийн чухал нь орох гэж байгаа газрынхаа тухай судалгаа хийх юм. Манайхан ерөөсөө судалгаа хийдэггүй юм билээ. Ажилд орох гэж байгаа залуучуудыг манайд ирэхээр нь би “Чи урьд нь ажил хайсан уу? Ер нь хаагуур хайв аа?” гэж асуудаг. Тэгэхээр зарим нь “Хайгаагүй ээ, танайд л ирж байна” гэдэг. Тэгэхээр “За байз хө, манайхыг нэг их шигшиж сонгосон юм бол алга, ерөнхийдөө харж байгаад ороод үзчихдэг юм уу гээд ороод ирсэн энэ хүн бол нухацтай ажил хайсан хүн биш байна” гээд шууд оноо нь хасагддаг. Та бүхэн орох гэж байгаа компанийхаа судалгааг маш сайн хийгээрэй. Ядаж л хүн амьтнаас асууж, компаний вэбээр нь ороод үзэх нь наад захын алхам.

Америкт ажилд авахад цаад хүнээс хардаг 3 чадвар

Би АНУ-д ажиллаж амьдарч байсан. Тэнд харсан зүйл гэвэл ажил олгогч компаниуд ажил хүсээд ирсэн залуугаас 3 зүйлийн чадварыг эхэлж хайдаг.

Нэгдүгээрт нь, communication буюу хүнтэй харилцах чадвар. Харилцах чадвар гэдэг бол өөрийгөө илэрхийлэх чадвар, нөгөөтэйгүүр хүнийг сонсох чадвар байдаг.

Хоёрдугаарт, хүнд үйлчлэх чадвар. Өнөөгийн 21-р зууны барууны орнуудын компаниуд ихэнхдээ юм үйлдвэрлэхээсээ илүүтэй хүнд үйлчилдэг. Санхүүгийн зөвлөгөө өгөх үйлчилгээ, бизнес төлөвлөгөө бичиж өгөх үйлчилгээ, машин засаж өгөх үйлчилгээ гэх мэт. Тэгэхээр хүнд үйлчлэх чадвар маш чухал байдаг. Үүнийг хаанаас олж авах вэ? Оюутнууд бол ресторанд ажиллаж энэ чадварыг олж авдаг. Эсвэл жишээ нь манай сургуулиар бол сургуулийн “Сareer center”- т та бүгд туслаад, орж ирж байгаа хүмүүст үйлчилж анкетыг нь авч өгдөг ч юм уу, сайн дурын ажил хийж хүнд үйлчилж сурдаг.

Монголчууд бид хүнд үйлчилж чаддаггүй. Аль ч ресторанд ороход хэд дуудуулж байж рестораны үйлчлүүлэгчид ирдэг, тиймээ? Өөр оронд очихоор маш сайн үйлчилдэг. Бид нар болохоор хааны удамтай гэдэг ч юм уу, өөрсдийгөө дээд зэргийн гээд бодчихсон байдаг. Бүгдээрээ бие биедээ үйлчлэх дургүй. Цалингаа авч байгаа хирнээ ирж үйлчлэхгүй. Ийм рестораны бизнес хол явахгүй. Яг ийм хандлагатай корпорацийн бизнес ч хол явахгүй. Тэгэхээр хүнд үйлчлэх гэдгийг маш сайн сурах хэрэгтэй.

Гуравдугаарт, мэдлэг чадвар. Мэдлэг чадвар бол гуравт нь ордог. Үнэхээр ажилдаа сайн инженер байгаад ч хүнтэй харьцаж чаддаггүй бол тэр хүн хэрэггүй. Xарилцагчдаа гомдоочихдог хүн бол үнэхээр хэрэггүй. Бас дээр нь хүнд үйлчилж чаддаггүй бол бүр хэрэг байхгүй. “Сайн инженер байна, гэхдээ уучлаарай та ажлаас халагдлаа” гэж хэлүүлнэ.

Resume гэж юу вэ? CV гэж юу вэ?

Ямарваа бүтээгдэхүүнд брошур, танилцуулга гэж байдаг шүү дээ. CV бол та бүгдийн брошур юм. Дорж гэдэг нийгмийн бүтээгдэхүүн юу хийж чаддаг юм бэ гэдгийг танилцуулсан брошур. Та бүхэнд хэнд нь ч гэсэн дахин давтагдашгүй чанарууд бий. Та нарын тэр давуу чанарууд чинь юу вэ? Сул тал чинь юу вэ гэдгийг өөрсдөө олж мэдчихээд тэгээд өөрийнхөө брошурийг хийнэ.

CV бол өөрийг тань зах зээлд гаргах гол маркетингийн багаж юм. Онолын түвшинд “3C” гэж их ярьдаг. CV -ны 3C бол товч (Conciseness), тодорхой (Clearness), өөрийн чинь ажилтай уялдсан (Correctness) байх ёстой. Хэдэн төрлийн ч CV байж болно. Хайж байгаа ажлаас чинь хамаараад заавал нэг форматтай байх албагүй. Дахиад хэлэхэд өөрийнхөө брэндийг бий болго. Пепси, Кока Кола гэх мэт янз бүрийн брэндүүд байдаг. Та Пепси нь юмуу Кола нь юмуу? Жүржийн талст нь юм уу?

Ярилцлага дээр анхаарах зүйл

Сурах бичгүүд олон зүйл бичсэн байдаг. Энэ удаад би дараахь 10 зүйлийг онцолмоор байна. Жишээ нь ажилд орох ярилцлагын үеэр:
Ø Худлаа ярьж хэрэггүй
Худлаа ярьж байгаа хүний нүднээс илт мэдэгддэг, баригддаг. Буруу ч бай, алдаатай ч бай, чадвар дутмаг ч бай чи үнэнч шударга байвал тэр нь өөрөө том үнэлэмж болдог.
Ø Өөрөө өөрөөрөө бай
Хэн нэгэн шиг болох гэж маяглах ч юмуу жүжиглэх шаардлагагүй, өөрөө өөрөөрөө байх хэрэгтэй.
Ø Бусдыг битгий муул
Бусдын сайн чанарыг олж хар. Тэр тусмаа урьд нь хамт ажиллаж байсан хүн таалагддаггүй байсан зэргээр ярих дэмий байдаг. Үнэхээр урьдах газар муу байсан байж болно. Гэвч бусдыг муулж байгаа хүн өөрөө асуудалтай харагддаг.
Ø Нүдээрээ сайн ярилцаж бай. Хүний нүд рүү эгц харж бай.
Ярилцлага хийж байхад хулганаад байгаа хүн нэг л биш байдаг. Чигээрээ харахгүй байгаа хүн ч гэсэн.
Ø Компанийн талаар маш зөв асуулт тавих хэрэгтэй.
Зарим залуучууд орж ирээд “Та яагаад манай компанийг сонгосон юм бэ? Ер нь манай компаний тухай та юу мэдэх вэ?” гэхээр “Нэг их мэдэхгүй ээ” гэдэг. Мэдэхгүй газраа яагаад орох гээд байдаг юм бэ? Манай компанид орохыг хүссэн бол, тухайн ажлыг сонирхсон юм бол тэр хүн вэбсайтаар ороод манай компанийн тухай ерөнхий мэдээллийг олж авсан байх ёстой гэж би хувьдаа үзнэ. Манай компанийг судлаагүй юм бол “Энэ нөхөр ч манайхыг нэг их сонирхоогүй юм байна” л гэж бодно. Би 10 компани судалсан. Танайхыг сонгосон гэж хэлсэн хүнд бол байдал тун өөрөөр эргэнэ.
Ø Ажил олгогчоо битгий их шах
“Би хэзээ ажилд орох вэ? Хэр ажиллаад цалин нэмэх вэ?” гээд анхны ярилцлага дээрээ шаардалт гаргаад байдаг хэцүү хүмүүс байдаг. Иймд энэ бүхнийг маш эвтэйхнээр шат дараалалтайгаар хэлэлцээр хийх ёстой.
Ø Мөн орж ирчихээд биеэ бариад, жижигрээд байх шаардлага байхгүй.
Ажил олгогч та 2 ижил төвшинд харилцах ёстой. Чи тэр хүнээс цалин аваад түүнд шаардлагатай юмыг нь хийж өгөх гэж байгаа. Тэр чиний дээр байгаа гэж ерөөсөө үзэж болохгүй. Би ажилд ороод захирлаас үүрэг авч байгаа бол тэр хүний үгийг дагана. Гэхдээ тодорхой зүйлүүд дээр бол, би өөрийгөө түүнтэй ижил түвшинд харьцах ёстой гэж үздэг. Компанийн захирал цэвэрлэгч хүмүүстэйгээ доошоо харж харьцах биш, тэр хүн яг тан шиг тодорхой цалин аваад ажил хийж байгаа. Та 2-ын хийж байгаа ажил л өөр болохоос биш цалин аваад л ажиллаж байгаа. Та бүхэн хүмүүстэй ижил төвшинд харьцах хэрэгтэй. Дээшээ ч бай, доошоо ч бай.
Ø Ярилцлаганд орж ирчихээд их уйтгартай хүмүүс байдаг. Сонирхо! Юм асуу!
Ø Гарахдаа бас анхаараарай
Орж ирэхэд чинь чиний тухай анхны сэтгэгдэл бий болдог. Мөн яаж гараад явсанаар чинь чиний тухай төсөөлөл үлдэнэ. Сайхан гар бариад “Цаг гаргасанд баярлалаа. Хариу хүлээж байя” гэдэг ч юмуу гарч явахдаа сайхан инээмсэглээд гарах хэрэгтэй. Ууртай гарч явж болохгүй тиймээ.

Карьер менежментийн тухай

Зөвхөн нэг ажилд орох тухай бид яриагүй.
Ø Personal management (marriage, kids, diary) буюу хувийн амьдралын менежмент
Ø Professional management (choosing, changing career) буюу мэргэжил, карьерийн менежмент
Ø Social management (choose your friends, clubs and social activities) буюу найз нөхөд нийгмийн харилцааны менежмент
Ø Financial management (plan ahead) буюу санхүүгийн менежмент

Бид хувийнхаа амьдралыг маш сайн удирдаж чаддаг байх ёстой. Карьер менежмент гэдэг бол амьдралаа яаж авч явах тухай бүх зүйлийг хамруулсан ойлголт байдаг. Мэдээж ажлын менежментийг сайн хийх хэрэгтэй: ажлаа сонгохдоо ч тэр, өөрчлөхдөө ч тэр.

Түүнчлэн Social management гэж бий. Нийгмийн эд эс учраас та бүхэн нийгмийн амьдралын хаана нь байх вэ? Найз нөхдөө сонгохдоо болгоомжтой сонгох ёстой. Хүн болгонтой танил байж болно. Харин oйрын найз нөхдөө маш сайн зөв сонго. Болж өгвөл өөрөөсөө илүү мундаг хүмүүстэй найзла. Тэр хүнээсээ энерги аваад тэр хүнээ дагаад өөрөө хөгждөг. Би Цахим Өртөөд байгаадаа маш баяртай байдаг. Надаас дандаа илүү мундаг чадвартай, илүү боловсролтой голдуу ах, эгч улсууд олон байдаг. Тэр хүмүүсийг би дагаад л яваад байдаг. Надад байнга л сайн энерги өгдөг. Тэгэхээр тийм сайхан клуб юмуу олон нийтийн байгууллагад та бүхэн элсэх хэрэгтэй. Гутарсан үед чиний сэтгэлийг өргөөд өгөх, тэр хүмүүсийг хараад чи эрч хүч авна. Тэр клубээ, өөрийн оролцох нийгмийн үйл ажиллагааг сайн сонго. Тэгээд мэдээж карьераа зөв хийх гэж байгаа бол санхүүгийн менежментээ маш зөв хийх хэрэгтэй.

Би (бид) гэж ер нь хэн юм бэ?

Өнөөдөр та энэ өрөөнд сууж байна. 2012 оны 3 сарын 19-ний өдөр. 50 жилийн өмнө ээж аав чинь юу бодож байсан юм болоо? 100 жилийн өмнө бид нар хаана байсан юм болоо? Бид нар бол нэг л ургаж байгаа мод шүү дээ. Та гэдэг хүн үхээд дараа нь таний хүүхэд чинь үргэлжлэл болоод явна. Та бүхэн ээж, аавынхаа үргэлжлэл, өвөг дээдсийнхээ үргэлжлэл гэдгийг сайн санаарай.

Монголчууд бид өнөөдөр хэн юм бэ гэдгээ олоод харчихад гэмгүй. Ялангуяа ажлаа сонгох гэж байгаа залуус.

“Өвөг дээдсээс бидэнд юу өвлөгдсөн юм бэ” гээд бодох ёстой. Бид нар өнөөдөр хаана ирчихээд байгаагаа, цаашаа хаашаа явж байгаа нийгэмд амьдарч байгаагаа бас бодоход гэмгүй. Энэ бол жаахан философийн шинжтэй санагдахыг үгүйсгэхгүй, гэхдээ бодит зүйл мөн.

Уг нь бид сармагчин байсан, дараа нь неандерталь болсон 320 мянган жилийн тэртээ. 6000 жилийн өмнө Сүмерүүд дугуй бүтээж байсан. Пирамидын соёл, Месопотамын соёл иргэншил МЭӨ 3000 жилийн өмнө байсан гэх мэт. МЭӨ 753 жилийн өмнө Ромын эзэнт гүрэн үүсч байсан байна. МЭӨ 700 анхны үндсэн хууль батлагдаж байсан. Буддизм МЭӨ 5 дугаар зуунд үүссэн. Македоны Александр, Юлий Цезарийг киноноос бид үзэж болно. “Яасан гоё кино вэ?” гэж бодохоос гадна, та нар өнөөгийн нийгмийг бий болгоход тэд яаж нөлөөлснийг харах олж харах нь чухал.

Түүхээс бид юуг сурах ёстой вэ? Хоол, усны асуудал юу билээ? IT-ийн асуудал юу билээ? Ногоон эдийн засаг гэж юу билээ?

Чи өөрийгөө хөгжүүлнэ гэдэг нь эх орноо хөгжүүлж буй хэрэг. Монгол гэдэг нэр бол бид бүгдийнх нь овог нэр, family name юм шүү. Чиний угшлын нэр. Чиний сонгодог туйлын оршихуйн нэр гэж би бодож байна.

Өөрийн карьерийн тухай

Сургууль төгссөний дараа миний хувьд их гоё момент байсан л даа. Надад гоё гэрэлтэй ирээдүй байгаа. Ийшээ би яаж хөлөө тавих вэ? Юунаас хийж эхлэх вэ гээд л... Яг л сонголтоо хийж буй та бүхний адил.

Боловсролын салбарын тухайд бол би Aрканзас Их Сургуульд элсч суралцаад цаашаа Деврай Их сургууль, Депол Их Сургуульд сурсан. Цаашдаа Харвард ч юм уу, Жорж Вашингтоны ч юм уу, Сингапур Үндэсний Их Сургуульд дахиад сурах хэрэгтэй гэж боддог.

Карьерийн тухай бодлоо. Америкт сурч байхдаа Холливуудад байдаг Маккдональдс гэдэг хоолны газрын кассын ажилтнаар анх ажлын гараагаа эхэлж байсан. Дараа нь Вол Март дэлгүүрийн кассын ажилтан болсон. Шөнөд нь би шал угаадаг байсан. 3 сар би шалыг нь угаасан. Хоногийн 50 доллараар. Өдөр нь ажиллаад 50 доллар, шөнө нь ажиллаад 50 доллар. Өдрийн 100 долларын орлоготой гэсэн үг. Дараа нь ресторанд зөөгч, туслах менежер г.м-ээр тушаал ахисан. 2000 онд би бүтэн жил ажиллаад их сургуулийн 2 жилийнхээ сургалтын төлбөрийг нэлээд зовж байж хийж байсан. Та бүхэнд өнөөдөр сурахад чинь төр мөнгө өгч байна. Ах дүү нар чинь дэмжиж байна. Харихад төлбөртэй орон сууцанд биш, ээж аавтайгаа ч юмуу ах дүү нартайгаа амьдарч байна гэдэг маш том боломж шүү гэдгийг л би хэлэх гээд байна.

Америкт өнгөрөх цаг, энд өнгөрөх цаг ижилхэн. Тэр тусмаа өнөөдөр дэлхий хавтгай болсон. Америкт байгаа залуучуудын авч байгаа мэдээллийг та бүхэн интернетээс авчих бүрэн боломжтой. Харвардын Их сургуулийн мэдлэгийг уг нь олж авах амархан гэж байгаа. Харвардын Их Сургуулийн оюутнуудын үзэж байгаа номыг интернетээс худалдаад авч болно. Уншаад ижилхэн мэдээлэл авах бололцоотой. Харвард дахь семинар, хэлэлцүүлгийн төвшин өөр гэхээс биш эдийн засаг бол эдийн засаг хууль бол хууль. Хаана ч ижилхэн.

Тэгээд сургууль төгсөөд Оракл компани, Чикагогийн түүхий эдийн хөрөнгийн биржид IT программистаар тэнцэж орсон ч ажилын визний хүрэлцээнээс хамаарч гарч байсан. Энэ болгонд би сураад явсан. Тэгээд мэргэжилээрээ эрүүл мэндийн технологийн компанид жил гаран ажиллаад, дараа нь өөр нэг компанид 2 жил ажиллаад Монголдоо ирсэн. Ирээд NTV-д албаны дарга хийсэн. Дараа нь Моннис компанид газрын дарга хийгээд одоо дэд захиралын алба хашдаг. Энэ болгонд дараалал бийг та бүхэн анзаарч буй биз ээ.

Юмыг алгасаж болдоггүй

Тэгэхээр би та нарт юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр, юманд шат дараалал гэж заавал байдаг. Алгасаж болдоггүй. Сургууль төгсөнгүүтээ жижиг компанийн захирал болсон улсууд байдаг л даа. Тэр бол зүгээр, гэмгүй. Антрепренёрууд тийм байдаг. Гэхдээ нэгэнт захирал болоод 2-3 жил компаний захирал хийчихээд дараа нь нэг компанид мэргэжилтнээр орох боломж маш бага байдаг. Эвгүй биздээ? Захирал байж байгаад нэг газар мэргэжилтнээр оръё гээд... Цалин чинь буурна, нэр хүнд чинь бууна. Иймд карьераа хаанаас эхлэхээ сайн бодож, төлөвлөх ёстой. Та нар ажлыг их бага гэж бүү голоорой. Би кассчин, рестораны үйлчлэгч, рестораны туслах менежер хийж байхдаа ҮЙЛЧИЛГЭЭ гэдэг зүйлийг, техникч хийж байхдаа, программист хийж байхдаа МЭРГЭЖИЛТЭН гэж юу болох тухай хамгийн их зүйлийг сурсан. Урд нь нэг газар лекц хийхэд оюутнууд Та эргэж яваад аль нэг ажлаа солих байсан уу гэж асуусан. Би үгүй, би бүх ажлыг нь дахиад л хийх болно гэж хэлсэн. Тэр ажлуудыг би хийж үзсэн учраас өнөөдөр би цэвэрлэгч хүний ажлыг мэднэ. Техникч хүний ажлыг мэднэ. Миний доор ажиллаж буй мэргэжилтнүүдийн ажлыг би өөрөө маш сайн мэднэ.

Эдгээр ажлуудыг хийх хугацаанд бизнес процессыг маш сайн ойлгох боломжтой болдог. Энэ үед харилцах чадвар тань бий болдог. Олон янзын хүнтэй харилцах чадвар, хүнд үйлчлэх чадвар тань хөгждөг. Юманд шууд хүрч болохгүй, шатаар нь яваарай.

Миний бичгийн чадвараа хөгжүүлэхийн тулд хийж байсан хобби маягийн зүйл маань нэг мэдсэн чинь ном орчуулдаг болж сүүлдээ publisher болж эхэлсэн. Хоббигоо бизнес болгож бас болно. Энд төрөлх монгол хэлээ маш сайн эзэмших ёстой гэж хэлмээр байна. Би одоо болтол монгол хэлээ байнга хөгжүүлэх ном зохиол уншдаг. Ринчен гуайн зохиол гэх мэт. Гадаад хэлний чадвараа ч гэсэн байнга сайжруулахыг хичээдэг.

Манай Цахим өртөөнийхөн байна. Бид мод тарина. 10 жилийн ойгоо хийлээ. 10 жилийн өмнө эхэлж байсан үйл ажиллагаа өнөөдөр бид дээд сургууль хамтдаа байгуулах хүртэл өргөжиж байна. Бидний хэн нь ч нэг төгрөгний, нэг долларын ашиг хийе гэж бодоогүй. Ерөөсөө монголд байгаа залуучуудтайгаа хамтдаа хөгжөөд сурсан мэдсэн юмаа заая гэсэн эрмэлзлээр энэ өрөөнд зогсож байна. Тиймээс олон нийтийн ажилд сайн оролцоорой, манлайлаарай.

Өөр бас бус чухал зүйлс

Ø Онц сурдаг оюутан бай. Баахан дунд авсан бол “надад ажил олдсонгүй ээ” гэж хэлэх эрхгүй болно. Та өөрийнхөө үүргийг биелүүлээгүй байна шүү дээ. Өнөөдөр ажлын байр зах зээлд хэр их байна гэж боддог вэ? Бага байна гэж боддог уу? Ажил уг нь их байгаа шүү дээ. Та дундаас нэг хоёр нь бас маш өндөр цалинтай газар орно гэдэгт бүрэн дүүрэн итгэлтэй байгаа. Үе үед л тийм хүн байдаг.

Ø Нэг компанид минимум 1-2 жил ажиллах ёстой. Битгий түүнээс бага хугацаанд ажиллаарай. Хэдэн сар ажилчихаад солиод яваад байх маш муухай харагддаг. Юм сурдаггүй, компанидаа ч юмаа өгдөггүй.

Ø Ажил дээр өөрийгөө байнга нотолж байгаарай. Хамт ажиллагсаддаа, удирдагчиддаа, мөн өөрөө өөртөө өөрийгөө нотлоно гэдэг маш чухал.

Ø Алдаа битгий хий. Манайхан нэг албан бичиг хийсэн ч заавал алдаа хийдэг. Би тийм зүйлд дургүй. Юм чамбай байх ёстой. Яагаад гадаадынхны хийсэн хэвлэлийн ном, тэдний бичсэн албан бичиг тийм гоё байдаг юм бэ? Яагаад монголчууд бид албан бичгээ ч бичиж чадахгүй байна вэ? Энэ нь тэд нартай өрсөлдөх асуудал хол байна гэсэн үг биш үү? Миний доор байгаа улсууд албан бичгээ алдаатай бичээд ирэхэд нь би манай гадны томоохон харилцагчдаас ирж байгааг нь харуулдаг. “Та нар хариу болгож ийм захиа явуулж байна. Та нар компанийхаа нэр хүнд, өөрийнхөө нэр хүнд, цаашилбал эх орныхоо нэр төрийг бодох хэрэгтэй” гэж хэлдэг. Одоо бүгдээрээ гоё бичдэг болсон. Тэгэхээр тэр сэтгэлгээг бид нар өөрчлөх хэрэгтэй. Залуудаа юмыг төгс төгөлдөр хийж сур. Юм болгоныг гараас гарга.

Ø Сургууль, ажил гээд бүх зүйл цагтаа байх ёстой.

Амьдрал өөрөө deadline юм. Бүх зүйлд цаг бий. Сургуульд бид ганц зүйлийг маш сайн сурдаг гэж нэг найз минь хэлж билээ. Тэр юу гэвэл цаг барих! Ерөнхийдөө онц сурахад амархан санагддаг. Цагтаа даалгавраа өгөөд байхаар бараг 80, 90 хувийн сайн дүнгээ авчихдаг.

Ø Lead or follow. Бусдыг удирд! Бусдыг бас дагавал дагасан шиг сайн дагах хэрэгтэй. Баг хамт олноор ажиллана гэдэг нь зусардахын нэр биш. Багийн сайн гишүүн, сайн тоглогч байх нь Манлайлагч болохын үндэс. Багийн сайн гишүүн хүн сайн удирдагч болдог.

Цахим Өртөө дээд сургуулийн Career Center-ийн нээлт - 2012 оны 3 сарын 19