Хоёр дахь JFK

AНУ-д ерөнхийлөгчийн сонгуулийн сунгаа явагдаж байна... Барак Обамаг анхнаас нь л дэмжиж ирсэн миний бие 2004 оны сонгуулиар Жон Керриг дэмжиж байсан авч Жорж Бушын хүү Жорж Буш дахин сонгогдсон доо. Гэтэл өнгөрсөн 4 жилд энэ хүн юу хийв ээ? Гадаадын улс орнуудад АНУ-ын нэр хүнд түүхэнд байгаагүйгээр их унаж, Иракийн дайн одоо ч "амжилт" авчирсангүй хэвээр... Жорж Дaубл-Юу Буш маань АНУ-ын ерөнхийлөгчид дунд хамгийн муу нэр хүндтэй болж үлдэв ээ хөөрхий. Тэр жил ямаршуухан сонгууль болж өнгөрсөн талаар тэр үед бичиж мэдээлсэн зүйлээ (архиваас олвол) дараагийн бичлэгт оруулах болно. Ямартаа ч 4 жилийн өмнө Цахим Өртөө болоод Америкийн Монголчуудын Даяар Монгол сонинд зориулж Жон Керригийн тухай бичиж байсан нэгэн нийтлэлээ энд орууллаа. Жон Керри маань хоёр дахь Жон Кеннеди болж чадаагүй дээ. Түүнд тийм найдлага байсан. Харин Барак Обама хоёр дахь JFK болж чадах уу? Тэр Америкийн хүсэн хүлээсэн тэр хүн мөн үү? Сонирхолтой л асуудал...

Хоёр дахь JFK

Пүрэв, 08/05/2004 - 19:25

1971 оны 4 дүгээр сарын 23-ны өглөө Цагаан ордонд АНУ-ын ерөнхийлөгч Ричард Никсон, түүний Yндэсний аюyлгvй байдлын зөвлөх Хэнри Киссинжэр, Тамгын газрын дарга Боб Халдэман нарын дунд ийм нэг яриа өрнөжээ.

Никсон: Энэ нөхдүүдийн урдаа гаргасан энэ залуу бол...аан юу билээ дээ..гoл төлөөлөгч... жинхэнэ од болсон... Керри гэгч юмаа даа.

Халдэман: Керри юу. Тиймээ, тэр ... маш чадварлагаар...

Никсон: Тэр маш их үр дүнтэй ажиллагаа явуулж чадсан шvv.

Халдэман: ... Кеннеди маягийн нөхөр. Тэр Жон Кеннедитэй адилхан ч төрхтэй юм, дээр нь яг Кеннеди шиг ярьдаг юм билээ...

Тиймээ, Вьетнамын дайны ахмадуудын дайны эсрэг хөдөлгөөний тэргүүн эгнээнд явсан Жон Форбэс Керри гэгч 27 настай залуу ерөнхийлөгч Ричард Никсоний толгойг нэлээд өвтгөж, 70-аад оны Вьетнамын дайны үеийн залуучуудын улс төрийн хөдөлгөөнийг удирдалцаж, сонин хэвлэлийн гол сэдэв болж байсан нь одоо нэгэнт түүх болон үлджээ. Нэрийн товчлол нь хүртэл JFK болж Америкчууд домогт Жон Ф. Кеннедийгээ нэршиж заншсантай адил байж таарсан нь Америкчуудад дараагийн Жон Кеннеди болно гэж цуурах шалтагт бас нэг түлхэц болж байх шиг. Эдвард Кеннедийн сенатын сонгуулийн компанит ажилд сайн дураараа оролцож явсан мань хүн 60-аад онд Жон Кеннедийн эхнэр Жаклин Кеннедийн дүү бүсгүйтэй үерхэж явсныг бодвол анхнаасаа л Жон Кеннедитэй эн тэнцүү "үзэлцэх" сонирхолтой байсан товариш юм гэж хошигнож болмоор. Жон Кеннедитэй анх уулзахдаа "Би удахгүй Йэлийн их сургуульд орно" гэж хэлэхэд ерөнхийлөгч нэгэнт өөрөө Харвард төгссөн тул сайхь хархүүг Харвардын хамгийн гол өрсөлдөгч болох Йэлийн их сургуульд орох гэж буйг сонсоод жаахан мушилзашийгээд, удалгүй чанга хөхөрч "Санаа зоволтгүй, би ч гэсэн Йэлийн хүн болсон шүү дээ" гэж хэлсэн нь хэдхэн сарын өмнө Йэлийн их сургуулиас түүнд хүндэт доктор цол олгосныг хэлсэн нь тэр байжээ.

Жон Форбэс Керри бол удам угсаагаараа бол жинхэнэ сурвалжит гаралтай, оюун санааны болон эд хөрөнгөний өв баялагаар бол хэд хэдэн ном бичүүлэх түүхтэй, товчдоо бол маш сонирхолтой хүн юм. Тэр 1943 онд Колорадо мужын Аврора хотод торжээ. Түүний өвөг эцэг, эмэг эх нь германаар ярьдаг жүүд хүмүүс байсан бөгөөд анх 1905 онд Австриас (одоогийн Чех улс) АНУ-д цагаачлан иржээ. Цагаачилж ирээд гарал угсаагаа нууцалж өөрсдийн жинхэнэ овог Коныг Керри болгож үр хүүхдүүдээ Каталок сүмийн сургаалиар хүмүүжүүлж нэлээд Америкжсан байна. Харин эмэг эх нь 17 зууны үеийн алдарт талмудич, философич, хамба лам Жюда Лоэвын ахын шууд угсааны хүн байсан гэдэг баримт бий. Євөг эцэг нь Бостоны нэгэн зочид буудалд амиа хорлон үхсэн байна. Жон Керрийн эцэг Ричард Керри бол Йэлийн их сургууль болон Харвардын Хууль зүйн дээд сургуулийг төгссөн, Дэлхийн хоёрдугаар дайнд Америкын нисэх хүчинд орж байлдаж, насаараа Гадаад харилцааны алба, Төрийн департментад ажилласан зэгсэн өндөр боловсролтой өмгөөлөгч хүн байв. Тэгээд 1941 онд угсаа язгуурт Форбэсын гэр бүлийн гишүүн Роузмэри Форбэстай гэрлэжээ. Роузмэри сувилагч мэргэжилтэй бөгөөд насаараа Охидын скаутын лидэрээр ажиллаж, Улаан загалмайн шугамаар Дэлхийн хоёрдугаар дайнд гар бие оролцож явсан асар хөдөлмөрч, Америкын түүх сударт нэрээ үлдээсэн хүн байжээ. Тэр Форбэсын гэр бүлээс болон өөрийн төрсөн эцгээс 20-40 сая долларын хөрөнгө өв залгамжилж авсан гэдэг.

Харин нагац өвөө Жэймс Форбэс нь Шанхайд төрсөн, Хятадтай худалдаа арилжаа хийж, опиумын (нэгэн төрлийн мансууруулах бодис) наймаанаас тун их хөрөнгө олсон улс дамжсан бизнэссмэн хүн байв. Нагац эмээ Маргарэт Винтроп нь бас өндөр угсаатай нэгэн байжээ. Түүний өвөг эцэг нь л гэхэд 1800-аад онд Конгрэссын гишүүн, АНУ-н Төлөөлөгчдийн танхимын спикэр байсан бөгөөд мөн Маин мужын амбан захирагч Жэймс Баудойн, Массачусэттсийн сав газрын колоны амбан захирагч Жон Виндропын удмын хүн байв. Жон Керригийн овог дээдэст Франклин Рузвэлт, Кэлвин Кулидж, Жэйн Адамсын нэрс бас дурдагдах бөгөөд тун хачирхалтайгаар аав, хүү Жорж Буштай ургийн холбоо бий гэсэн нотолгоо байдаг.

Жон Керригийн гэр бүлийн эзэмшил болох Лэс Эссарц хэмээх эдлэн газарт Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед Нацистуудын удирдах газар байрлаж байгаад, 1944 оны 8 сард Америкчуудыг Францын Сэйнт-Бриак хотыг чөлөөлөхөд, холбоотноос зугтахдаа уг эдлэнг бөмбөгдөж үгүй хийжээ. Жон Керри гурван настай байхдаа зовж шаналсан ээжийнхээ хамт үнс болсон гэрийнхээ туурин дээр алхаж явснаа одоо ч гэсэн дурсан санадаг байна. Жон Керрийг бага байхад эцгийн нь ажлаас шалтгаалж гэр бүлээрээ олон газар нүүдэллэдэг байсан тул жаалхүү олон сургууль дамжжээ. Швэйцарт дотуур байртай сонгодог дунд сургуульд (boarding school) сурч Массачуссэтс, Нью Хэмпширт дунд сургуульд сурчээ. Франц, Норвеги, Герман орнуудад бага насаа өнгөрөөх үедээ франц хэлийг төгс эзэмшиж, мөн өөрийн үеэл Брайс хүүтэй дотно танилцсан нь 1981 онд Францын Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдсөн Ногоон Намын дарга Брайс Лалондэ байв. Дунд сургуульд байх үеэсээ улс төр сонирхож, уран илтэлийн арга ухаанд гойд сайн суралцаж, чөлөөт цагаараа хокей, хөл бөмбөг тоглодог байв. Тэр байтугай дунд сургуулийнхаа Электрас хэмээх рок хамтлагт цахилгаан гитар тоглож, дууны албом ч гаргаж үзжээ.

1962 онд Керри Йэлийн их сургуульд элсэж 1966 онд улс төрийн ухаанаар бакалавр зэрэг хамгаалжээ. Коллэжид байхдаа бусад коллэжийн оюутнуудтай олон удаа халз мэтгэлцээний тэмцээнд оролцож түрүүлж байв. Тэр 1966 онд АНУ-ын тэнгисийн цэрэгт орж, хойтон жил нь өөрийнхөө хүсэлтээр Вьетнамын дайнд гар бие оролцжээ. Олон одон медалиар шагнуулж, байлдааны талбарт гурван удаа шархадсан тул тэр Вьетнамын дайны талбараас хугацаанаасаа өмнө чөлөөлөгдөх эрх олсон байна. 1969 оны 1 сард тэр ахмад цолоор шагнуулж тун удалгүй цэргээс халагдав. 1971 оны 4 сарын 23 нд Жон Керри болон бусад Вьетнамын дайныг эсэргүүцэгч цэргийн ахмадууд нийслэл Вашингтон хотод Капитолын ордонгийн өмнө засгийн газрын гадаад бодлого, Вьетнамын дайныг буруушааж асар их шуугиан тарьсан том цуглаан зохион байгуулжээ. Цуглааны үеэр нөхдийн хамт дайнд яваад шагнуулсан одон медалиа Капитолын хашааг давуулж шидсэн нь Керригийн улс төрийн амьдралд огцом эргэлт хийсэн эгзэгтэй мөч болжээ. Урьд өмнө хэн ч биш байсан энэ залуу олон нийтийн анхаарлын төвд бууж, телевизийн халз ярианд дуудагдаж нэг ёсондоо залуучуудын дунд баатар болсон байна. Нэгэнт олны танил болж амжсан мөн бага наснаасаа улс төрийн амбицтай байсан мань залуу 1972 онд Массачуссэтс мужаас Конгресст нэр дэвшжээ. Гэвч энэ удаад амжилт олсонгүй. Том шоконд орсон мань хүн дараа жил нь Бостон коллэжийн хуулийн сургуульд элсжээ. 1976 онд сургуулиа төгсөөд Массачуссэтс мужын дүүргийн шүүхэд яллагчаар ажиллахдаа зохион байгуулалттай гэмт хэргийн эсрэг тэмцэж, мужын хамгийн том мафиозуудын нэгийг ялласан байна. 1982 онд Массачуссэтс мужын Амбан захирагчын үүрэг гүйцэтгэгчийн сонгуульд нэр дэвшин ялалт байгуулж 1984 он хүртэл Амбан захирагчын үүрэг гүйцэтгэгчээр ажиллажээ.1986 онд Жон Керри Массачуссэтс мужаас Сенатын сонгуульд нэр дэвшин ялалт байгуулжээ. Түүнээс хойш дахин сонгуулиар гурван удаа Сенатад улиран сонгогдож, хэрэв энэ ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялахгүй бол 2009 он хүртэл одоо байгаа сенатoрын албан тушаалаа үргэлжлүүлэн хаших юм.

Жон Керригийн анхны эхнэр Жулиа Стимсон Торн бол мөн л толгой эргэм дээд гарвал угсаатай, маш их хөрөнгө өвөлсөн бүсгүй байжээ. Улс төрийн амьдралаас уйдсан эхнэр Жулиа нь Жон Керрийг амбан захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгчийн сонгуульд оролцох үед нь салсан гэдэг. Жон Керри 1995 онд Пэннсилвани мужын Сенатөр Жон Хаинц (Heinz) ийн бэлэвсэн эхнэр Тереса Хаинцтай гэрлэжээ. Тереса Хаинц бол Мозамбик улсад төрсөн Португал эцэг, эхтэй Португал бүсгүй ажээ. Гадаадын таван хэлээр цэвэр ярьдаг, хэдий 60 гарсан авч 50 шүргэж яваа мэт залуу харагдах энэ хатагтай Нэгдсэн Yндэстний байгууллагад олон жил орчуулагчаар ажилласан өндөр боловсролтой нэгэн. Уншигч та Heinz кетчупыг сайн мэдэх байх. Сенатoр Хаинцаас асар их хөрөнгө өв залгамжилсан Тереса Хаинц болон Жон Керри нарын одоогийн хөрөнгө нийлээд нэг тэрбум долларт хүрдэг бөгөөд Жон Керри энэ үзүүлэлэлтээрээ одоогоор хамгийн баян сенатoр гэж тооцогддог байна.

Зарим улс төр судлаач, шүүмчдийн шүүмжлэлийг эс тооцвол Жон Керри 20 орчим жил Сенатад байх хугацаандаа Иран-Кoнтрагийн хэргийг нээн илрүүлэх хэрэгт идэвхи санаачлагатай оролцож, Вьетнамын дайны үеэр олзлогдон амьд үлдсэн байж болох Америк цэргүүдийн талаар Вьетнамын засгийн газартай хамтарсан ажиллагааг удирдаж, удаан хугацаанд эдийн засаг, улс төрийн харилцаагүй байсан Вьетнам улстай нөхөрсөг сайн харилцааг сэргээн тогтооход жинтэй хувь нэмэр оруулж, улс төрийн үйл хэрэгтээ боловсрол, эрүүл мэнд, байгаль орчин, гадаад бодлогын салбарт түлхүү анхаарч ажилласан жинхэнэ либерал улс төрч билээ. Ардчилсан намын чуулганд Билл Клинтоны хэлдэгчлэн Жон Керри бол одоогийн ерөнхийлөгч Жорж Буш, дэд ерөнхийлөгч Дик Чени нартай адил Вьетнамын дайны үед дайнд явалгүй сугарч хоцороогүй харин "Би дайнд явья" гэж хэлээд Вьетнамын дайнд гар бие оролцсоноороо эх оронч Америк гэдгээ яруу тод нотолсон хүн.

Жон Керри ерөнхийлөгч болвол Америкын хамгийн анхны жүүд гаралтай ерөнхийлөгч болох нь тодорхой. Эрдэнэ шишээр нэрсэн бурбон дарс таашааж, амралтаараа Техас маягаар хувцасладаг, протестант шашин шүтдэгээрээ нийтлэг төрхтэй Америкын ерөнхийлөгч нараас ялгарах зүйл түүнд их бий. Сонгуулийн дүн ч үүнээс их хамаарах болов уу. Улаан дарсыг бурбоноос илүүд үзэж, Католик шашин шүтдэгээрээ тэр хэрэв сонгогдож чадвал АНУ-н ерөнхийлөгчдийн түүхэнд ганцаараа католик шашинтан болж тэмдэглэгдсэн мөн Массачуссэтс мужаас гарсан, Ардчилсан намын гишүүн Жон Кеннедигийн залгамжлагч болно. Yгvй ядаж Мозамбикт төрсөн Португал цагаач энэ улсын тэргүүн хатагтай болчихвол уншигч бид Арнолд Шварценнегэр Калифорни мужын амбан захирагч болсонд дахин гайхах огт хэрэггүй болно.

Тиймээ Америк бол Португал далайчин Кристофэр Колумбусын нээсэн арал, эрин зууны туршид дэлхийн гүн ухаантан, суутнуудын бодож олсон эрх чөлөө, хүмүүнлэг иргэний нийгмийн "орчин цагийн төгс хэлбэр", ардчилсан тунхаглалын эх орон билээ…

Даваабатын Сайнбаяр /Чикаго/ - Даяар Монгол сонин
http://www.tsahimurtuu.mn/main/20040805320.htm